گفتگو در کاتدرال

گفتگودر کاتدرال  

ماریو  بارگاس یوسا  

عبدالله کوثری  

انتشارات نما / مشهد  

چاپ اول بهار ۱۳۷۰ 

این کتاب ۶۸۶ صفحه در دوجلد است با مقدمه ای ۷ صفحه ای از آقای عبدالله کوثری عزیز .  

در ۵ صفحه ی اول با زندگی - سفرها و کارهای نویسنده آشنا می شویم . دو صفحه ی بعدی در مورد گفتگو در کاتدرال است و به نظر من برای رفع کنجکاوی خواننده کامل و کافی . و البته با توجه به نثر دوست داشتنی عبدالله کوثری بسیار خواندنی :  

"  گفتگو در کاتدرال ( سال انتشار 1969 ) سومین رمان بارگاس یوساست . برخی از ناقدان این کتاب را برجسته ترین اثر او و یکی از مهمترین آثار در بازنمائی سیمای امریکای لاتین می دانند . لوئیس دی یس در نقدی بر این کتاب می نویسد : (گفتگو در کاتدرال را می توان با آسودگی مهمترین دستاورد بارگاس یوسا در زمینه ی روایت دانست ... آنگاه که نوشتن این کتاب به پایان آمد بارها از نویسنده شنیدیم که می گفت گفتگو در کاتدرال آنچنان توان آفرینش و مهارت او در روایت گری را مصرف کرده که به راستی تردید دارد که از این پس بتواند از مرزهای این کتاب فراتر رود .) 

در این رمان دو چیز بیش از هر چیز دیگر توجه خواننده را جلب می کند . نخست وسعت دامنه ی آن و در برگرفتن رویدادها و شخصیت های متعدد است و دیگر ساختار پیچیده اش . زمینه ی کار بارگاس یوسا در این رمان همچون اغلب آثار دیگرش بخشی از تاریخ معاصر پرو است که از دوران دیکتاتوری ژنرال مانوئل اودریا ( 56 - 1948 ) تا حکومت  ویکتور بلائونده در اوایل دهه ی 1960 را در بر می گیرد .  او در این محدوده ی زمانی کلاف زندگی دهها شخصیت از بالاترین مقام های اولیگارشی حاکم تا روسپیان و پااندازان و لمپن ها را می گشاید و تصویری همه جانبه از سیمای پرو به دست می دهد . ساخت اصلی داستان بر گفتگوها استوار است . سه گفتگوی اصلی و یک تک گوئی همراه با چند گفتگوی فرعی دیگر . روایت های پراکنده ای نیز در کنار گفتگوها جای گرفته است که اغلب از زبان شخصیت هاست و نه یک راوی واحد یا ناظری بیرون از متن اصلی داستان . از درون گفتگوهاست که آدمها سربرمی آرند و شناخته می شوند و از درون گفتگوهاست که رویدادها به تصویر در می آیند . ترتیب مشخصی در آوردن گفتگوها نیست یعنی چنان نیست که هر گفتگو فصل یا فصل هائی از کتاب را خاص خود کرده باشد . بارگاس یوسا با مهارتی که بی گمان در این زمینه بی نظیر است این گفتگوها را که اگرچه با هم رابطه دارند در مکان ها و زمانهای متفاوت روی می دهند درون شبکه ای پیچیده در هم آمیحته است .  آنچنان که گویی خواننده در هر لحظه آینه ای چند رویه پیش روی دارد که در هر یک ار رویه ها می تواند یک یا چند شخصیت را ببیند . چنین ترکیب پیچیده ای شاید در آغاز به چشم خواننده دیریاب و دشوار بنماید اما با پیگیری نشانه هائی که نویسنده در خلال گفتگوها و روایت ها به دست داده و با دنبال کردن جریانی پنهانی که رشته های گونه گون گفتگوهارا به هم می پیوندد نه تنها روال منطقی داستان را درمی یابد بلکه در این کوشش به تجربه ای می رسد که شاید در نوع خود بی سابقه باشد . داستان با دیدار دو شخصیت اصلی کتاب سانتیاگو زاولا و آمبروسیوپرادو و شرح مقدمات گفتگوی آنها در میخانه ای به نام کاتدرال آغاز می شود اما این گفتگو در فصل اول کتاب آغاز نمی شود و به پایان نمی رسد بلکه در سراسر کتاب ادامه دارد و همچون رشته ای ماجراهای پراکنده را به هم پیوند می دهد . بقیه ی فصلهای کتاب گوئی تا اندازه ای تکه هائی از همین گفتگو بین این دو نفر است . دیگر گفتگوها که نسبت به این گفتگو در گذشته ای دورتر روی داده اند میان آدمهائی است که روابطی مستقیم یا غیر مستقیم با این دو دارند . بر متن این گفتگوها و روایت ها نویسنده با نگاهی ژرف بین و انسانی سرگذشتها و سرنوشتهای آدمها را تصویر می کند .  

گفتگو در کاتدرال را در عین حال می توان رمانی در باره ی دیکتاتوری در امریکای لاتین دانست که در آن جنبه ی سیاسی ماجراها با ظرافت و اصالتی خاص طرح شده است . بسیاری از منتقدان این کتاب را از این لحاظ با آثاری چون آقای رئیس جمهور اثر آستوریاس , پاییز پدرسالار اثرمارکز و من , من عالیجاه اثر رونا باستوس همسنگ می دانند اما تفاوت این رمان با کتاب های نامبرده این است که بارگاس یوسا به جای آن که به شخص دیکتاتور بپردازد و او را محور اصلی داستان قرار دهد سراپای جامعه ی دیکتاتورزده را می کاود و سیمای هولناک لیما _ یا پرو یا امریکای لاتین _ را پیش چشم خواننده می نهد جامعه ای که درآن  همه ی آدمها حتی آنان که خود کارگزار دیکتاتوری اند هر یک "جائی در طول این خط" خود را تباه شده می یابند و از این دامچاله راهی جز به سوی شکست نمی برند .